CHƯƠNG
18
Ba ngày Tết, các tù nhân nguy hiểm ở
cachot được “giải phóng” xiềng xích. Nguyễn Việt Hưng, tướng Phục Quốc Nguyễn
Việt Hưng, thường đứng dán mặt vào ô cửa nói chuyện với chúng tôi. Các bạn trẻ
của 1C-1 đấu ào ào, bất chấp Nội quy. Ổng Hưng hỏi thăm tôi chuyện “nội các”
Đinh Xuân Cầu khiến tôi tê tái. Ở đề lao Gia Định, tất cả can phạm phản động
đều quý mến ông Đinh Xuân Cầu. Chuyện Hai Nghiêm mỉa mai ông “Mặt anh mà đòi
làm thủ tướng à?” đã thành giai thoại ở đề lao. Ông Cầu đang nằm tại 7C-2, vào
cachot vì Sao giò trốn trại.
Sau ba ngày Tết, Nguyễn Việt Hưng bị máng chân vào
cùm ở ngay tường, ông ta phải nằm ngửa suốt ngày đêm, trừ hai bữa ăn. Tù nhân
vụ Vinh Sơn có người nhái AIi Hùng thổi sáo tuyệt diệu. Về khuya, Ali Hùng trổ
tài Trương Lương. Tiếng sáo của anh ta buồn não nuột. Cả khu C-1 thức nghe anh
ta thổi sáo. Trong hơi sáo sầu của Ali Hùng, chợt nổi lên một giọng nữ gai góc
từ khu B vọng sang “Báo cáo cán bộ phòng 4 có người bệnh nặng”, tưởng chừng
nhạc thiều âm ty. Tôi đã sống những phút giây hãi hùng và kỳ ảo đó. Nghĩa đời
không phải ở đấy. Nhưng ở đấy, người ta tìm thấy nghĩa đời.
Hạ tuần tháng 2-1977, Toà án Nhân
Dân Thành Phố Hồ Chí Minh xử vụ Vinh Sơn. Sáng sớm, mỗi tù nhân được phát một ổ
bánh mì rồi bị xích chân còng tay đưa tới Tòa án. Buổi chiều được dẫn về.
Nguyễn Việt Hưng, Ali Hùng, linh mục Nguyễn Vãn Nghị, linh mục Nguyễn Văn Chức,
thiếu tá Tiếp và hai người tôi không biết tên ở cachot 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 đã
hầu toà ba ngày liên tiếp. Buổi chiều cuối cùng của phiên tòa chung thẩm, khi
trở lại cachot Nguyễn Việt Hưng dơ ba ngón tay rồi dùng gan bàn tay chặt lên
gáy mình, ông ta báo tin có ba tù nhân bị xử tử. Vài hôm sau, bẩy tù nhân vụ
Vinh Sơn chuyển cachot. Chúng tôi hết được nghe Ali Hùng huýt sáo đêm khuya.
Bẩy cái cachots dành cho tù nhân mới mà hai cái là nơi “ngự trị” của hai nữ
hoàng cachot Hoàng Thị Nga và Ngô Thị Lan. Doãn Quốc Sĩ, hình như, ở cachot số
9. Tôi lại bị gọi sang khu A làm việc với chấp pháp số 11, người Thanh Hoá.
Chấp pháp số 11 yêu cầu tôi bổ sung
bản tự khai liên hệ với văn nghệ sĩ Hà Nội. Hắn muốn biết ngoài tôi còn anh em
nào thù tạc văn nghệ sĩ Hà Nội không và tôi nghe thấy gì do anh em khác kể lại.
Bản tự khai bổ sung rất ngắn. Vì tôi không biết, không nghe, không thấy. Chấp
pháp số 11 nhã nhận. Hắn không hạch hỏi. Tôi viết buổi sáng là xong. Buổi chiều
hắn mạn đàm:
- Anh Duyên Anh, tại sao anh giao du
nhiều mà chỉ khai có một bạn thân.
- Tôi ít bạn.
- Tại sao?
- Vì tôi ưa viết báo công kích,
không ai thích thân với tôi.
Câu trả lời của tôi hợp lý quá.
Chẳng còn gì nhảm hơn là khai hết tên bạn bè để làm phiền họ, nhỡ họ bị công an
chiếu cố. Mà thực ra, bạn thân đúng nghĩa trước 1975, tôi chỉ có một người. Là
Đặng Xuân Côn. Ngày Đặng Xuân Côn vượt biên, tôi bị hạch hỏi, bị quay chóng
mặt- Như ngày Nhật Tiến vượt biên, dù đã được tha, Nguyễn Đình Toàn vẫn bị gọi
lên Sở Công An viết... tự khai.
Chấp pháp số 11 không yêu cầu gì
thêm, hỏi vẩn vơ hai ba câu rồi nói chuyện văn nghệ... tiền chiến. Tôi làm việc
với hắn vỏn vẹn một ngày. Bất thình lình, 1C-1 bị giải tán. Từng nhóm, từng
nhóm, tù nhân khăn gói quả mướp chuyển tới các phòng ở khắp đề lao. Tôi vào
tuốt 7C-1, phòng giam tăm tối và hôi hám. Vì cần tiến nhanh, tiến vững chắc lên
xã hội chủ nghĩa nên ủy ban nhân dân quận Bình Thạnh đã xây cái chuồng heo tại
góc sân sát vỉa hè Phan Đăng Lưu, sát tường sau 7C-1. Tù nhân tha hồ hít thở
phân tiểu heo cách mạng, hương thơm của chủ nghĩa ưu việt. Tôi “tái ngộ” vua
cachot Đoàn Kế Tường ở đây. Ở đây, đầy đủ mặt phản động. Già có cụ Cao Văn
Diên, cụ Trần Văn Liễu, cụ Nguyễn Văn Thông. Trẻ có Hoàng Sơn Trường, Đinh
Cường, Nguyễn Hữu Trí. Tư sản mại bản có Đỗ Bá Thúc đã từng làm Thứ trưởng thời
Diệm và dạy ở trường Luật. Linh mục Phạm Minh Thiện cũng về 7C-1 “họp đàn”.
Ngoài phản động còn có vài tù nhân vượt biên, vài cảnh sát đặc biệt trốn trình
diện. Sĩ quan mới phải trình diện. Riêng an ninh quân đội, cảnh sát đặc biệt,
hạ sĩ quan cũng phải trình diện học tập cải tạo. Và Phủ trung ương tình báo thì
anh gác cổng, anh bưng nước đều... tình báo hết. Ra đi lâu về. Hoặc ra đi không
về. Trưởng phòng tên Nguyễn Văn Mâu do Hai Phận chỉ định. Tôi đã có tí chức
tước: Thư ký tù, chuyên viết biên bản các buổi họp cuối tuần và lập danh sách
mua hàng chợ.
Hai Phận sáng tạo kiểu điểm danh
mới. Ngày hai lần, sáng và chiều, hắn bắt tù nhân ra xếp hàng đôi ngay ngắn.
Trưởng phòng hô “nghiêm” rồi báo cáo:
- Báo cáo ông Trưởng khu, phòng 7
hiện diện 56 người đủ.
Hai Phận vĩ đại hất tay:
- Được.
Chúng tôi lần lượt dơ tay đọc số,
đọc tên và vào phòng. Hai Phận mở cuộc thi đua vệ sinh, ngăn nắp cho tù nhân.
Khẩu hiệu của hắn: “Bỏ cờ trắng, vượt cờ xanh, giành cờ đỏ”. Điểm danh cũng
được tính điểm thi đua. Tù nhân thi đua ở tù! Nhờ màn thi đua nên có cuộc họp
trưởng phòng toàn khu. Thư ký đi ghi chép biên bản. Tôi được gặp Mặc Thu Nguyễn
Viết Khánh, Thanh Thương Hoàng và được biết anh em của tôi đã “họp đàn” hết tại
đề lao Gia Định, Đủ mặt. Lúc này, Hai Phận vĩ đại thống lãnh lưỡng khu C-1,
C-2. Chúng tôi có một tháng thi đua. Phái đoàn trưởng phòng tham quan các phòng
và... chấm điểm. Tù chấm điểm tù. 7C-1 cầm cờ trắng hạng bét vì toàn mùi phân
heo và mùi ghẻ mủ. Hai Phận chửi chúng tôi ăn ở bẩn thỉu. Hắn ví chúng tôi với
heo và ra lệnh cho chúng tôi “phải khắc phục mùi phân heo”!
Năm 1977 có hai biến cố. Biến cố thứ
nhất: Toàn dân ăn độn. Biến cố này được dân gian đánh dấu bằng lời ca số 2 của
ca khúc Miền Đông đất đỏ:
Ai đã qua miền Đông đất đỏ
Xem xe chở vào thành phố khoai mì
Cả khoai lang và rồi thì khoai bí
Dân mình xếp hàng mua kí về ăn
......
Tổ quốc ơi!
Ăn khoai mì ngán quá
Từ giải phóng đến nay
Ta ăn độn dài dài
Từ giải phóng đến nay
Ta ăn độn bằng khoai...
Hai Phận “triệu tập” một phiên họp
“đột xuất”. Các trưởng phòng và thư ký đi phó hội. Hai Phận buồn bã nói:
- Trung Quốc nó đòi nợ, ta phải trả
nợ nó, ta không thèm khất nợ, ta trả hết, trả khẩn trương. Do đó, từ mai, các
anh sẽ ăn độn. Các anh khắc phục ăn khoai, ăn sắn nhé! Cũng đầy đủ vi-ta-min.
Đấy, gà nó ăn ngô béo ra phết. Lợn nó ăn khoai thịt vẫn ngon.
Chúng tôi không dám cười. Hai Phận
đau đớn:
- Người ta cứ bảo đất miền Nam tốt,
làm không ăn có, ném thóc giống rồi nhắm mắt chờ mùa gặt. Thế mà từ giải phóng,
hết hạn hán lại lụt lội...
Hai Phận vò đầu bứt tóc.
- Trời hại ta, trời cũng theo đế
quốc Mỹ!
Tôi thấy Hai Phận đích thực vĩ đại
hơn Hồ Chí Minh vĩ đại. Hắn trấn an chúng tôi:
- Nhưng ta đã có mỏ dầu hỏa ở Tiền
Hải, Thái Bình. Mỏ ngay trên đất, không cần giàn khoan, không cần nhà máy
lọc...
Biết rồi, khổ lắm, nói mãi. Hai Phận
đã dạy bài này bên Sở Công An. Hắn dạy lại.
Hai Phận, tinh hoa của cộng sản đấy.
Chúng tôi đã được học tập cải tạo tư tưởng như thế với những ông thầy như thế.
Sau buổi họp “chuẩn bị tư tưởng” ăn sắn, ăn khoai, chúng tôi ăn sắn, ăn khoai
thay cơm. Tại sao Hai Phận phải “triệu tập” cuộc họp “đột xuất”? Vì đề lao Gia
Định là đề lao kiểu mẫu của thành phố. Chế độ muốn làm dáng dân chủ trong nhà
tù. Đã xẩy ra một lần cơm đầy thóc, nhiều phòng... tuyệt thực. Tù nhân phản
đối: Chúng tôi không giống gà. Chấp pháp phê bình quản giáo, thay đổi một
trưởng khu. Họ sợ giữa thành phố, tù nhân nổi loạn sẽ tạo tiếng xấu cho cách
mạng.
Biến cố thứ hai: Nổ kho đạn ở Long
Bình. Tù nhân sung sướng, tưởng chừng sắp xô gục cửa ngục mà ra. Cả buổi chiều,
hành lang vắng bóng công an. Đạn nổ ầm ầm. Nhưng đâu lại vào đó. Đạn ngưng nổ,
ước mơ của tù nhân tắt lịm. Ngoài đời, dân gian cũng tuyệt vọng không kém.
Những tù nhân “to tiếng bàn luận” vụ nổ bị làm kiểm điểm, bị cúp thăm nuôi. 7
C-1 bình yên nhờ “lãnh tụ” Đoàn Kế Tường bảo anh em “im lặng” nghe đạn nổ. Sinh
hoạt đề lao bình thường.
Thêm một sáng tạo ăn. Nghe đồn Đức
Giáo Hoàng bán đấu giá vương miện lấy tiền mua bột mì tặng tù nhân chính trị
Việt Nam. Đề lao xây lò bánh mì. Bánh mì đề lao thiếu bột nổi. Ăn nóng thì rát
họng, ăn nguội thì mỏi răng. Để đến ngày mai thì y hệt cái giầy tã. Bèn đề xuất
bánh tầm bì không bì heo. Rồi bánh cuốn. Rồi mì sợi nấu với nước muối. Mì sợi
bị chê, đề lao trở về cơm hẩm. Tiêu chuẩn ca đầy ngọn chì còn lưng ca.
Đúng dịp cơm tù bị bớt để trả nợ
chiến tranh giải phóng, Doãn Quốc Sĩ ra cachot sau 11 tháng “thiền” trong bóng
tối. Anh về 6C-1 ở chung với Thái Thủy. Tôi bị đuổi qua 3C-1. Thời gian ở 7C-1,
Đoàn Kế Tường tả cho tôi nghe các cachots anh đã nằm, các hình phạt anh đã
chịu. Hồi ở 5C-2, tôi đã chứng kiến Đoàn Kế Tường chửi quản giáo Hùng kẽm gai.
(Hùng mở cửa cho cơm vào phòng. Một tù nhân thấy thùng canh rau muống già, ngao
ngán nói: “Lại canh kẽm gai”. Hùng bắt bẻ. Tù nhân tặng nó biệt danh Hùng kẽm
gai). Hùng kẽm gai báo cáo Hai Phận. Hai Phận đến tận phòng hỏi:
- Đứa nào dám chửi cán bộ cách mạng
dã man?
Đoàn Kế Tường đáp:
- Không có đứa nào cả. Tôi đây. Nội
quy cấm ông ăn nói lỗ mãng.
Hai Phận nổi giận:
- Nội quy của ai?
- Của nhà tù. Tôi đọc cho ông nghe:
“Can phạm gọi cán bộ là anh xưng tôi. Cán bộ gọi can phạm là anh xưng tôi”.
- Anh dám chửi cán bộ.
-Tôi chửi luôn chế độ dã man!
Hai Phận bắt Đoàn Kế Tường ra làm
việc. Vị anh hùng đề lao Gia Định, người nằm cachot bị ra phòng tập đã đập cửa
hò hét xin trở lại cachot, đâu ngán cachot.
Tù nhân ở C-2 phục chàng quá. Hai
Phận làm việc xong, đưa chàng về. Hắn cho chàng gặp vợ con. Hắn cho chàng
khiêng đồ ngày thăm nuôi. Hắn cho chàng chế thuốc ở Y Tế. Chàng nóng tính đánh
nhau với ai, kẻ bị chàng đánh đi kỷ luật, chàng bình yên.
- Đang là anh hùng, em trở thành
“ăng-ten” anh ạ! Cộng sản thâm hiểm thật.
Cộng sản thâm hiểm, dĩ nhiên. Hạ gục
uy tín vị anh hùng, tạo mâu thuẫn để tín đồ bôi bẩn thần tượng rồi bỏ rơi thần
tượng. Lúc ấy, thần tượng đã nhào, anh hùng đã hèn mọn! Thay vì người ta “học
tập" thủ đoạn cộng sản, người ta chỉ nghị luận “ăng-ten”. Người ta khó mà khôn
lớn, dẫu nằm tù cộng sản suốt đời.
Đến 3C-1, tôi gặp cụ Đỗ Văn Lựu,
nhạc phụ của tướng Phạm Văn Phú. Vị đại tá Ngự Lâm Quân này, thời còn đeo lon
trung úy, đã đóng ở tô giới Thượng Hải, đã có những trang tình sử với các kiều
nữ Tô Châu. Trung thành với Bảo Đại, cụ Lựu chống Ngô Đình Diệm, bị Diệm bỏ tù.
Hôm nay, cụ vào tù cộng sản về tội phản động, về tội phó thủ tướng chính phủ
Liên Bang Đông Dương. 1 Tôi gặp Hoàng Mạnh Hùng, tiến sĩ, giáo sư đại học Bách
Khoa. Tôi gặp Ngô Tỵ, Nguyễn Khánh Long. Tôi gặp Tổng giám đốc nhà phát hành
Nam Cường. Tôi gặp Đặng Hải Sơn. Tôi gặp nhóm bạn trẻ Song Vĩnh. Tôi gặp cụ
Nguyễn Đồng chăn bò làng Song Vĩnh bỗng trở thành đại phản động. Trưởng phòng
3C-1 là gã Việt cộng gốc Quảng Nam. Tôi quên họ của hắn, chỉ nhớ hắn tên Đoan.
Hắn vào tù vì tội tham nhũng. Đoan tập kết trở về. Trong số các trưởng phòng
tôi biết, Đoan là thằng khốn nạn nhất. Giữa hắn và tù nhân có một sự cách ly
ngấm ngầm. Chúng tôi không nói chuyện với hắn. Đoan cấu kết với tên Ba, can tội
vượt biên. Không khí 3C-1 căng thẳng. Hắn bắt chúng tôi thay phiên nhau đọc báo
Nhân Dân và phát biểu cảm tưởng những gì mình thu hoạch. Giờ đọc báo, Đoan quan
sát các tù nhân có ngủ gục. Hắn yêu cầu ngồi nghiêm chỉnh nghe báo Đảng. Những
giờ hành chính, tù nhân không được nằm.
Các bạn trẻ 3C-1 thường tụ tập quanh
tôi nghe “quay phim” Đông Chu Liệt Quốc, Hán Sở Tranh Hùng. Và tôi bị Đoan báo
cáo là tuyên truyền phản cách mạng, bị Hai Phận gọi ra nạo dũa tơi bời. Không
sao, bù lại tôi gặp Nguyễn Văn Quả, 2 binh nhì Thủy quân Lục chiến, hiền như
đất, nói ngọng níu lưỡi mà dám làm phản động có đại liên, có tổ chức. Tôi yêu
những người như Quả biết mấy. Đi chiến đấu là để chiến đấu. Thế thôi. Khác hẳn
những ông sư đoàn trưởng Phục Quốc Quân vốn đeo lon hạ sĩ, trung sĩ của quân
lực Việt Nam Cộng Hòa. A, tôi còn gặp Quang dù (anh ta bảo anh ta là đại úy),
người thấp, ngực đầy lông, chân mang thương tích, nắm chức vụ Tư lệnh Lực Lượng
Kháng Chiến thủ đô. Anh em quen gọi đùa Quang dù là ông Đô trưởng. Đô trưởng
rất ham nói, dẫu nói nhăng nói cuội, và rất dễ chọc giận. Anh ta bị quân báo
bắt, bị nhốt ở Tô Hiến Thành, bị đánh sưng phổi. Vài hôm quen với 3C-1, Hoàng
Mạnh Hùng 3 sang chỗ tôi tâm sự còm:
- Trước ngày bị bắt, tôi định đi gặp
ông?
- Làm gì?
- Mời ông xuất ngoại với chúng tôi.
- Để làm gì?
- Chiến đấu!
A, lại thêm một người mời tôi chống
cộng vào lúc “trời chiều bảng lảng bóng hoàng hôn.”
- Chừng đi gặp ông thì hay tin ông
đã bị bắt.
- Và ông cũng bị bắt.
- Không ngờ gặp ông tại phòng này.
Hoàng Mạnh Hùng du học ở Mỹ về. Anh
ta đã từ chối không nhận chức thứ trưởng Văn hóa Giáo dục của chính phủ Thiệu.
Quốc gia cực đoan như Duy Dân, anh ta xếp các chính phủ Việt Nam từ sau 1945 là
ngụy quyền. Để tiện phân biệt, anh ta chia hai: Hà Nội phỉ quyền, Saigon ngụy
quyền. Anh ta muốn chiến đấu cho một chính quyền. Và như thế, cần thiết cuộc
chiến đấu phải mới, thật mới với tư tưởng mới và lãnh đạo mới. Tôi đồng ý.
Chúng tôi trở thành thân. Tôi bắt đầu sống bằng ước mơ ở 3C-1. ít nhất còn một
người hiểu giá trị tung hoành của ngòi bút của tôi. Tôi kể cho Hoàng Mạnh Hùng
nghe “nội các” Đinh Xuân cầu. Anh ta nói:
- Cộng sản đã lưu manh hoá thị dân
miền Bắc và cả nông dân miền Bắc nữa. Mỹ và ngụy quyền đã lưu manh hóa thị dân
miền Nam, bây giờ, thêm cộng sản. Chúng ta phải nghĩ đến nông dân miền Nam còn
chân thật mà chiến đấu. Và phải quên những thứ Trương Phiên, Bùi Ngọc Phương
nhan nhản cuộc sống hôm qua, hôm nay. Tôi chỉ còn tin đám trẻ. Ông đã đi nhiều
phòng giam, chắc ông đã rõ, đám trẻ hào sảng và nhiệt tình vô cùng. Họ không
biết thở đài.
Tôi ghi nhận điểm son chói lọi này.
- Tại sao trước 1975 ông không tìm
tôi.
- Tôi ngại!
- Ngại gì?
- Ông cao ngạo bỏ mẹ đi ấy, tìm ông
sợ bị ông đồng hoá với bọn bẩn, ông chửi mất mặt. Nhiều người ghét ông vì ông
cao ngạo!
- Ngộ nhận cả, ông ạ!
Chưa ai gặp tôi nói chuyện có ý
nghĩa cho cuộc đời phải thất vọng về tôi hết. Người ta không gặp tôi rồi bảo
tôi cao ngạo! Một lần, người ta đề nghị tôi vào ban giám khảo văn chương toàn
quốc, tổng trưởng Ngô Khắc Tinh nói: “Đừng đừng, ông ta nhận không sao nhưng
ông ta từ chối, ông ta sẽ chửi bới um sùm.” Toàn tưởng tượng rồi ghim thành
kiến xấu. Lại một lần, có ông tướng hồi hưu muốn ra nhật báo, nhờ người kiếm
tôi làm chủ bút. Tôi đặt vấn đề lương: 200 ngàn một tháng. Đáng lẽ 150 ngàn
thôi. Chủ nhiệm một tuần báo đi làm thuê cho chủ nhiệm một nhật báo phải 200
ngàn. Ông tướng đồng ý. Tôi đòi trả trước 5 tháng lương. Tại sao? Vì nhỡ báo
ông xuất bản được hai tháng, cao hứng ông dẹp tiệm hay cạn vốn ông dẹp tiệm,
tôi mất tiếng cần gỡ tiền. Làm báo phải chịu đựng, ít nhất, sáu tháng. Ông
tướng lắc đầu và bảo tôi cao ngạo. Quyền lợi hợp lý mà cũng cao ngạo à? Thêm
lần nữa, ông Nguyễn Văn Bé xuất bản nhật báo Thách Đố mời tôi viết vài mục. Tôi
đòi 200 ngàn một tháng, đưa trước một tháng và sẽ viết từ số 2 nếu báo của ông
ta đúng lập trường tôi đã đồng ý với ông ta. Ông Bé lôi tên tôi quảng cáo om
sòm. Báo Thách Đố ra số 1. Đó là nhật báo đốn mạt, tôi không viết. Đem tên tuổi
tôi quảng cáo đã đủ 200 ngàn. Chưa kể tôi sẽ kiện Thách Đố để Tô Văn viết bài
ký tên tôi. Có gì đâu mà cao ngạo?
- Tôi nghĩ thế.
- Bây giờ ông còn thấy tôi cao ngạo
không?
- Không, với tôi.
- Dĩ nhiên là với những người đừng
để tôi coi thường, bất cứ nơi chốn nào. Tôi yêu và phục tất cả những người tài
năng, những người có tâm hồn. Tôi ít học, có dốt nhưng không ngu. Nói chuyện
với tôi vài câu là, hoặc tôi yêu mến, hoặc tôi khinh bỉ. Tôi không cao ngạo. Ai
sống có chính kiến cũng đều giống tôi. Tôi không thích làm hòn bi với triết lý
ba phải. Tôi chỉ có thể là nghệ sĩ là chiến sĩ mà không thể là chính khách hay
chính trị gia. Tôi không thích làm vừa lòng mọi người. Với tôi, thiện và ác rõ
rệt, xấu và đẹp phân minh, dối và thật sáng tỏ. Sự lầm lẫn của tôi là yêu ai
thì yêu hết mình, ghét ai thì ghét hết mình. Tôi bằng lòng sự lầm lẫn đó và
trung thành suốt đời với sự lầm lẫn đó. Bởi tôi không cần ai bỏ phiếu cho tôi.
- Người ta sẽ dùng ông như một kẻ
châm lửa cho một phong trào.
- Ai là người ta?
- Tuổi trẻ có tâm hồn.
- Tôi rất mong được hầu hạ những
người ấy. Những người ấy có quyền cưỡi lên lưng tôi. Tôi tình nguyện làm con
ngựa già nhẫn nại. Những thằng lãnh tụ khụ khị thì đừng hòng. Chúng nó có gì
hơn tôi? Và chúng nó cứ ghét tôi, cứ bảo tôi cao ngạo. Tôi phục vụ cho tương
lai, không cho dĩ vãng.
Tháng 6-1977, một số bạn trẻ rời đề
lao đi lao động cải tạo, một số bị chuyển phòng vì chống tên Đoan. 3C-1tiếp
nhận người mới, có Nguyễn Văn Mẫn bộ đội đào ngũ (anh này đã ở với tôi tại
6C-1, 7C-1) và Lê Văn Nhân, trưởng phòng thương nghiệp. Anh Nhân “30 năm đời ta
có Đảng,” tập kết năm 1954, về Nam năm 1975. Anh quê Rạch Giá, hồi hương giữ
chức trưởng phòng thương nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. Vợ anh người Hà Nội,
cháu nhạc sĩ Đoàn Chuẩn. Muốn loại bỏ thành phần tập kết, chế độ lấy lý do anh
ở nhà lầu, đi xe Fiat (của gia đình ở Saigon cho), chụp lên đầu anh ta cái mũ
“mất phẩm chất cách mạng”, tịch thu thẻ Đảng, khai trừ anh ta ra khỏi Đảng rồi
tống anh vào nhà tù. Khi khép cửa phòng lại, Hai Phận nói với anh ta:
- Bây giờ anh đã trở thành kẻ thù
của Đảng, của nhân dân, anh hết là đồng chí của chúng tôi. Anh được đối xử như
mọi can phạm.
Tình nghĩa và tình cảm cộng sản đó.
Những anh chị cộng sản làm dáng, làm cảnh, vừa tích cực hoạt động Hội vừa nhẩy
đầm nên suy nghĩ. “Ba mươi năm đời ta có Đảng” vẫn nằm tù. Thì cái thứ cộng sản
dây máu ăn phần... về quê thăm nước ra cái gì nhì? Anh Nhân có vẻ khoái tôi.
Tôi thì méo mó nghề nghiệp cứ thích “phỏng vấn” can phạm Việt cộng.
- Thật sự anh can tội chi?
- Chiến chinh đã tàn, cung nỏ đốt
cháy. Đấy, tội của tôi. Chúng nó muốn người Bắc nắm mọi chức vụ.
- Bác Hồ dạy “Đoàn kết, đoàn kết,
đại đoàn kết” mà?
- Ổng nằm hòm kính rồi.
- Anh tin ai nữa?
- Hết, tôi không tin ai nữa. Có mỗi
thứ để tin là Đảng, Đảng chơi quá nặng tin ai bây giờ?
Cùng với anh Nhân, một đảng viên
trung kiên cũng vô cachot đối diện 3C-1. Anh này tối ngày chỉ hát hai bài và
mỗi bài hai câu:
Như có Bác Hồ trong ngày vui đại
thắng
Lời bác nay thành chiến thắng huy
hoàng...
........
Chưa có hôm nào đẹp như hôm nay
Đất nước thanh bình lòng ta mê say
- Thằng ấy dân tập kết như tôi, anh
Nhân nói.
Dân tập kết, giám đốc công ty xuất
khẩu thảm Trương Văn Loan nằm ở 5 C-l, chủ nhiệm công ty ăn uống quốc doanh nằm
ở 4C-1, vân vân. Anh Nhân thường để dành miếng cháy bữa chiều làm điểm tâm sáng
sau. Lúc anh nhai cháy, anh nhìn tôi, nghẹn ngào hát: Chưa có hôm nào đẹp như
hôm nay. Hoàng Mạnh Hùng bảo, cuộc chiến đấu mới cần mở rộng cho những Lê Văn
Nhân tham dự. Họ đã thấm đòn cộng sản, họ sẽ phóng lên tuyến đầu. Tôi đồng ý.
Nhưng sự đồng ý của tôi, sự gần gũi những người cộng sản đã “trở thành kẻ thù
của Đảng, của nhân dân” đã làm khó chịu những người quá khích. Họ không muốn
nhìn kẻ bị cộng sản khu trừ như một con người, con người đang khốn khổ như
những con người trong ngục tù cộng sản, con người đang khao khát chiến đấu phục
hận. Cái nhìn xa không giống cái nhìn gần. Cận thị và viễn thị khác nhau. Không
giống và khác nhau tạo thành bất đồng quan điểm. Khi quan điểm bị nâng lên, sự
bất đồng thay đổi triệu chứng. Cái triệu chứng khốn kiếp nhất là bôi bẩn nếu
chưa quyền bính, là tàn sát nếu có quyền bính, Con người muốn sống đích thực
với lòng mình thật khó. Nó sẽ cô đơn khôn cùng. Để thoát khỏi cô đơn, nó phải
toa rập với đám đông thường là mê muội, độc đoán, ngu xuẩn. Thế thì con người
chọn cái đích thực phải căng ra mà hứng những mũi tên tẩm thuốc độc. Hơn bất cứ
ai, nghệ sĩ sáng tạo cần thiết cô đơn. Bởi vì, từ trong nỗi cô đơn, anh sẽ soi
sáng được chân lý, anh sẽ dâng hiến cho đời sống những ý nghĩa mầu nhiệm về con
người, về cuộc đời. Tôi bắt đầu chê bỏ thứ tiểu thuyết mua vui của các chuyên
viên phơi-ơ-tông. Loại penilletonistes rỗng tuếch tư tưởng xem chừng đã lạc hậu
ỏ cái thế lưu vong của chúng ta. Không thể réo gọi thời đại bằng nước mắt những
cuộc tình lẩm cẩm. Cũng dễ hiểu thôi, loại này trăm năm chưa biết cô đơn là cái
gì. Những kẻ ồn ào dễ a dua, toa rập. Họ cần có im lặng và bóng tối để truy nã
bản thân mình.
3C-1 cho tôi nhiều suy nghĩ. Một
trong những suy nghĩ của tôi là trường hợp ông Nam Cường. Vợ ông nằm vùng làm
tới chức Phường trưởng. Ông vẫn đi tù. Trường hợp thứ hai không đáng suy nghĩ
nhưng cũng nên nhắc: Ông Tư Bôn, giám đốc Việt Nam tổng phát hành, cậu ruột của
Mai Văn Bộ, tê liệt ở đề lao Gia Định. Bộ vào thăm mà không thể xin cho cậu
mình được tha. Bạn sẽ có một định nghĩa nào về tình cảm cộng sản?
--------------------------------
1 Sẽ viết chi tiết về Chính Phủ Liên
Bang Đông Dương ở phần ba.
2 Năm 1978, Quả ra tòa cùng tổ chức,
lãnh án 25 năm, bị đưa sang Chí Hòa.
3 Đã có mặt tại Santa Ana,
California, USA.
CHƯƠNG
19
Tôi không muốn gặp mặt vợ con một tí
nào cả. Bởi vì, sau một lần gặp gỡ, tôi mềm yếu và đau khổ vô cùng. Tôi đã ao
ước vợ con tôi vượt biên. Cứ vượt biên, sống chết ra sao không cần biết, miễn
là đừng bị bắt vào tù. Tôi đã ao ước thô bạo hơn, vợ con tôi cùng chết một lúc
và chết ngon lành. Và rồi, tôi ao ước tôi chết cho vợ con tôi khỏi bận bịu, tìm
đường ra đi. Tôi cũng sợ hãi đọc thư nhà. Những bức thư ngô nghê của thằng con
trai út thường làm tôi khóc. Mỗi khi thư loan tin bác này về vùng kinh tế mới,
bác kia hồi hương, 1 tôi muốn điên lên. Bằng hữu tôi lần lượt ra đi, bỏ rơi vợ
con tôi. “Bố ơi, chẳng ai thèm lại nhà mình, thấy mình họ ngoảnh mặt”. Tai họa
còn là cái sàng đãi lọc tình nghĩa. “Bố ráng học tập cải tạo tốt để được Nhà
Nước khoan hồng sớm về sum họp gia đình dạy dỗ chúng con”. Câu cuối của từng
bức thư tù đó. Khuôn mẫu của chế độ giải phóng con người. Tôi ghét bị kiểm
duyệt tình cảm, nên thư về của tôi chỉ là cái danh sách xin gửi những món cần
thiết. Vợ tôi không hiểu, đã trách móc tôi. Và tôi im lặng. Tôi đã viết nhiều
về nỗi cô đơn. Rất hời hợt. Một đêm ở 1C-1, hồi tôi bị ghẻ mủ nặng, nằm nghiêng
trên hai gang chiếu. Tôi ngủ lúc nào không rõ. Và tôi có giấc chiêm bao. Vợ
chồng tôi cãi nhau quyết liệt. Hai chúng tôi giận nhau, mỗi đứa nằm một mép
giường, xoay lưng đấu nhau. Tôi thấy mình vô lý quá. Tại sao không nhường nhịn
vợ? Tại sao không xin lỗi vợ? Bèn lăn một vòng ôm chặt vợ. Bị cái thúc cùi chõ
vào bụng. Tỉnh giấc mới hay mình ôm bạn tù ghẻ. Phòng giam sáng trưng đèn
nê-ông, Tất cả đều ngủ. 1C-1 nhỏ bé, bốn bức tường kín mít. Mà tôi mơ hồ tưởng
bờ bãi mênh mông. Và nỗi cô đơn dàn trải vô tận. Tôi đã thiếu khả năng viết bài
thơ diễn tả nỗi cô đơn của tôi.
Và thế đấy, tôi không muốn gặp mặt
vợ con một tí nào cả. Nhưng mà tôi lại gặp mặt vợ con lần thứ hai. Quản giáo
Bàng dẫn tôi ra phòng tiếp khách gần cổng trại. Hắn bỏ ra ngoài để chúng tôi
trò chuyện tự do. Con trai lớn của tôi, Vũ Nguyễn Thiên Chương, tức Chương còm,
tức cu Tý, mất trường Taberd sang trường Marie Curie học. Bị Cờ Đỏ của trường
nhốt một đêm, đánh đập tàn nhẫn. Bị ra phiên tòa của giáo viên thành phố, bị
kết tội con của nhà văn phản động, bị đuổi học. Không thầy giáo… ngụy nào bênh
vực nửa lời, dù phiên tòa có nhiều thầy giáo bạn của tôi. Con gái tôi, Vũ
Nguyễn Thiên Hương, tức con Ki, vẫn học Régina Mundi (đổi tên Lê Thị Hồng Gấm),
giỏi môn văn, được đề nghị ra Hà Nội thi văn, đậu cao sẽ sang Moscou, thương bố
bị tù, thương anh bị đuổi học đã xin nghỉ học luôn. Con trai út tôi, Vũ Nguyễn
Thiên Sơn, tức thằng Đốm, bị cấm đến trường. Vợ tôi bệnh hoạn dài dài, bị lừa
gạt vượt biên, bị hăm dọa thủ tiêu nếu không rời căn nhà đường Công Lý. Thư hăm
dọa trình công an. Công an lờ tít. Vợ con tôi bỏ nhà… lưu vong. Con chim đại
bàng đã không đến ăn khế vườn nhà tôi. Và cổ tích của thằng Đốm là thất học.
Tôi vác bị quà về phòng giam, lòng
rã rời, tan nát. Xưa, viết truyện, tôi đã chỉ xin làm cây leo lên hạnh phúc của
con tôi. Giờ, nằm tù, tôi không được leo lên cả bất hạnh của con tôi. Và cả
niềm bất hạnh của tôi, của gia đình tôi, cho đến hôm nay, vẫn còn bị đâm thêm
những ngọn dáo phi nhân, vẫn còn bị phì thêm nọc rắn ác độc. Nhưng mặt trời
chiếu cho mọi người. Và Chúa Jesus đã dạy: “Phúc cho kẻ chịu bắt bớ bởi sự công
nghĩa. Vì nước Trời là của kẻ ấy. Phúc cho kẻ bị lăng nhục và vu cho mọi điều
ác. Hãy vui mừng hớn hở, vì phần thưởng trên Trời là lớn”. Cho nên, tôi vẫn đi,
tôi mãi đi không mỏi, nhân danh niềm bất hạnh của tôi. Phần thưởng trên Trời
tôi chưa thấy. Phần thưởng dưới thế tôi đã thấy: Tôi đã viết thêm 20 cuốn sách
từ khi ra khỏi nhà tù. Tôi còn trẻ măng, còn dồi dào phong độ, còn tràn trề sinh
lực và năng lực. Nếu nước Trời là Sáng Tạo, nước ấy của tôi. Cứ phì nọc độc vào
tôi đi rồi lùi lại, nhỏ bé. Cứ chấp nọc độc, tôi phóng xa về phía trước, cao
lớn, sừng sững. Đó là tín hiệu của bất cứ ai sáng tạo.
Tháng 7-1977, Doãn Quốc Sĩ từ 6C-1
qua 3C-1.Tác giả Dòng sông định mệnh tỏ vẻ mừng rỡ gặp tôi. Anh Sĩ vẫn khoẻ
mạnh. Doãn Quốc Sĩ chuẩn bị áo len, bí-tất găng tay. Anh tiên đoán một chuyến
đi xa về phương Bắc. Thường xuyên lạc quan, đó là thái độ ở tù của anh.
Chúng tôi hàn huyên… chấp pháp.
- Thằng rỗ huê mặc áo sơ-mi trứng
sáo chửi tôi khiếp lắm. Nó đòi chặt tôi làm ba khúc xem thân thể tôi có là kim
cương. Doãn Quốc Sĩ nói.
- Anh trả lời sao? Tôi hỏi.
- Im lặng.
- Anh thiền à?
Doãn Quốc Sĩ cười.
- Thằng Vũ Hạnh báo cáo hết về anh
em mình. Nó viết tôi thường xuyên lăng nhục Bác của chúng nó.
- Tôi biết.
- Duyên Anh cũng làm việc với thằng
rỗ huê?
- Và bị nó chửi tưng bừng hoa lá. Nó
chơi xỏ, tống tôi vào cachot buổi sáng, buổi tối đuổi về. Mình đang ghẻ thèm ở
riêng, nó chỉ cho “bán trú”.
Chúng tôi cùng cười.
- Khi cụ Tú Mỡ chết, anh đang nằm
cachot.
- Nhà báo tin.
- Cáo phó đăng báo Nhân Dân.
- Nhà đã gửi vào.
Doãn Quốc Sĩ là con rể Tú Mỡ, tác
giả Dòng nước ngược, thủ quỹ Hội Nhà Văn Việt Nam. Nghịch cảnh của tác giả Khu
rừng lau là anh có người em ruột, Doãn Nho, nhạc sĩ, con cưng của Đảng, được
sang Moscou học sáng tác nhạc hòa tấu cổ điển. Doãn Nho cũng là con cưng của
Công An vì anh sáng tác vài ca khúc ngợi ca công an. Thế mà mấy lần Doãn Nho
xin gặp Doãn Quốc Sĩ đều bị từ chối, bắt tội thân mẫu Doãn Quốc Sĩ từ Hà Nội
vào đợi thăm con hoài. Hoàng Mạnh Hùng đã hỏi lý do nào Doãn Quốc Sĩ chống Cộng
mãnh liệt thế. Họ Doãn đáp gọn:
- Tuổi trẻ tôi bị lừa gạt.
Anh Sĩ hơn tôi một con giáp, cùng
tuổi Hợi. Năm nay anh 65. Thế hệ anh, người ta khao khát độc lập, khao khát
cách mạng. Nguyễn Ái Quốc đã là kỳ vọng của trí thức trẻ hồi ấy. Anh Sĩ không
ngại ngần nói rằng anh đã chỉ sợ Hồ Chí Minh không phải là Nguyễn Ái Quốc. Rốt
cuộc, Hồ Chí Minh vẫn là Nguyễn Ái Quốc nhưng không phải Nguyễn Ái Quốc lý tưởng
của Doãn Quốc Sĩ. Anh đã, nói theo Nguyễn Mạnh Côn, lạc đường vào lịch sử.
Những vụ thủ tiêu Lan Khai, Khái Hưng và, lần lượt, các đảng phái quốc gia cùng
với những cuộc đấu tố mở màn ở trung du khiến anh thức tỉnh. Anh coi như mình
bị lừa gạt. Khi niềm tin của tuổi trẻ bị lừa gạt thì phản ứng của nó dữ dội
lắm. Phản ứng ấy dàn trải cùng khắp tác phẩm của anh. ‘‘Mỗi dòng chữ của Doãn
Quốc Sĩ là một viên đạn bắn cộng sản”. Nguyễn Đình Toàn đã viết thế. Anh Sĩ
chống Cộng cả bằng cổ tích, bằng thiền. Doãn Quốc Sĩ chống Cộng tự nguyện, khác
hẳn loại bồi bút chống Cộng, loại đánh đĩ văn chương giá rẻ cho Juspao, Usis.
Ngọn đuốc Doãn Quốc Sĩ lúc nào cũng sáng, lúc nào cũng soi tỏ cho tuổi trẻ bị
lừa gạt niềm tin. Chỉ tiếc tuổi trẻ hôm nay thiếu chất phẫn nộ của tuổi trẻ
Doãn Quốc Sĩ. Và người ta lặng thinh sau những lần bị bịp, bị làm guốc cho lãnh
tụ giẻ rách. Người ta hờ hững để mặc bạo lực của quyền uy ảo tưởng diễn hành.
Ngọn đuốc Doãn Quốc Sĩ vẫn rực rỡ ở quốc nội. Buồn thay, ở quốc ngoại, có kẻ
gục mặt nhận mình là ngọn hải đăng mù. Mà nó mù thật sự. Nó mù vì sự phản phúc,
vì sự ích kỷ, vì sự tự mãn với cái chẳng ra gì của nó. Hơn cả mù, nó đã chết.
Tôi có một kỷ niệm nhỏ với anh Sĩ ở
3C-1. Một hôm, Đặng Hải Sơn “vô thất”, anh Sĩ hỏi.
- Cậu bắt chước Bá Di, Thúc Tề à?
Sơn đáp:
- Không, em muốn bao tử nghỉ mệt.
Anh Sĩ nói:
- Bá Di, Thúc Tề ở Đông Chu.
Tôi nói:
- Ở Phong Thần, thề không ăn thóc
nhà Chu.
Có thế thôi mà thằng Đoan báo cáo.
Anh Sĩ và tôi bị cúp thăm nuôi. Hai Phận gọi tôi ra “giáo dục”
- Cấm vợ anh tiếp tế cho anh xem anh
có chê cơm cách mạng không?
Doãn Quốc Sĩ cũng bị gọi ra nghe Hai
Phận vĩ đại sỉ vả. Chúng tôi “phèo” chất tươi nửa tháng. Doãn Quốc Sĩ, Hoàng
Mạnh Hùng và tôi bị Hai Phận “đánh dấu”. Giờ học báo Đảng, anh Sĩ ngồi thiền.
Anh dễ ăn và dễ ngủ. Tôi phong anh biệt danh Dị Miên Sư Tổ. Khi 3C-1 thêm Lý
Thành Cầu, anh Sĩ có tri kỷ chữ Nho. Lý Thành Cầu người Trung Hoa, nói tiếng
Việt rất giỏi. Ông ta thuộc Kiều và thơ Đường vanh vách, vốn là đại tá tình báo
của Lư Hán, ông theo Tiêu Văn sang Việt Nam tước khí giới Nhật. Ông ta kể chính
ông ta dẫn Hồ Chí Minh vào yết kiến Tiêu Văn. Ông Cầu ở lại Việt Nam, lấy vợ
Việt Nam bỏ vợ Tầu. Năm 1954, ông di cư và làm quản lý cho hãng tầu vị yểu Hai
Con Bướm ở Gò vấp. Chỉ vì ngứa miệng khoe mình quen Hồ Chí Minh mà ông bị vào
tù, may là cộng sản chưa thủ tiêu ông. Lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh không thể
quen biết anh Tầu già bán xì dầu. Ông Cầu nằm cachot mà Doãn Quốc Sĩ đã nằm. Ra
cachot, ông vào 3C-1. Thấy cái bị viết tên Doãn Quốc Sĩ, ông ngạc nhiên hỏi
tôi:
- Doãn Quốc Sĩ còn sống à?
- Còn.
Tôi giới thiệu ông ta với anh Sĩ.
Ông ta ôm chặt anh Sĩ, nước mắt ròng ròng:
- Tôi đọc tên ông khắc ở tường
cachot, tưởng ông chết, xì xụp lạy ông phù hộ tôi. Ai ngờ gặp ông.
Doãn Quốc Sĩ cảm động lắm. Ông Lý Thành
Cầu đọc thơ chữ Hán của Nguyễn Hải Thần, khen thơ Nguyễn Hải Thần hay hơn thơ
Hồ Chí Minh, ông ta nói oang oang. Bị chấp pháp gọi ra bắt câm miệng, ông ta
phê bình Nguyễn Hải Thần mê thơ quên việc nước.
- Tưởng Giới Thạch rất bận, tiếp
khách có mười phút. Mỗi lần xin yết kiến Tưởng khó vô cùng. Vậy mà gặp Tưởng,
cụ Nguyễn đem thơ ra khoe và bình mất hết thì giờ, chẳng nói chuyện nước non
chi cả.
Ông Lý Thành Cầu trên 70, tóc bạc
phơ. Ông ta bình Đường thi, Doãn Quốc Sĩ mê mẩn. Ở với chúng tôi hai tuần, ông
bị chuyển trại. Chúng tôi đón Nguyễn Ngọc Tân, người biết hơn cả người biết quá
nhiều. Doãn Quốc Sĩ có tri kỷ mới. Nguyễn Ngọc Tân cận nặng, một chân nhỏ tót,
đi khập khiễng. Anh ta bắt chước Tôn Tẩn, ăn mặc như thằng điên. Mỗi ngày anh
bị gọi ra một lần… tra tự điển Đại Việt. Kiến thức của Nguyễn Ngọc Tân mênh
mông. Chuyện gì anh biết cũng đến nơi đến chốn. Anh kể cho chúng tôi nghe chiến
khu Nam Ngãi, những ngày lưu vong bên Nam Vang. Chuyện của anh hấp dẫn vô tả.
Thời huy hoàng của anh là thời Đại Việt nắm quyền bính. Ngày Nguyễn Hữu Trí làm
thủ hiến Bắc Việt, anh ra Hà Nội với tư cách Xứ ủy miền Nam. Tính tình cởi mở,
anh giúp đỡ mọi người bằng khoa chữa bệnh điểm huyệt. Ngày thăm nuôi, anh đem
quà cho hết đám “con bà phước”. Ít ai hào sảng trong tù như Bẩy Bốp, Phạm Thái,
Nguyễn Ngọc Tân. Ngoài đời, tôi tưởng anh cũng thường như Nguyễn Ngọc Huy thôi.
Gặp anh mới thấy anh là nguời đáng kính trọng. Cụ Đỗ Văn Lựu ra làm việc luôn
luôn ăn mặc bảnh bao. Và cụ chê anh Tân “mất mặt quốc gia” vì anh dùng giây
thắt lưng. Cụ đâu hiểu anh Tân giả khùng.
Doãn Quốc Sĩ ở với chúng tôi hai
tháng. Đầu tháng 9-1977, anh bị tập trung với các tù nhân khắp nơi tại hai
phòng C-1 và C-2. Anh ngủ một đêm rồi đi lao động cải tạo ở Pleiku. Chuyến đi
này có Trịnh Viết Thành, Tô Ngọc, Trần Dạ Từ, Nguyễn Hải Chí, Hồ Văn Đồng, Thái
Thủy, Mặc Thu, Thanh Thương Hoàng, Mộc Linh, Thế Viên, Nguyễn Sĩ Tế, Nguyễn
Viết Khánh. Doãn Quốc Sĩ bị canh chừng một thời gian, mỗi tuần phải “mạn đàm”
với chức sắc Sở Công An một lần, phải kể đã gặp gỡ những ai, nói chuyện gì… Ra
tù, tôi đi chơi với Doãn Quốc Sĩ nhiều lần, rủ anh vượt biên, anh không dám. Có
lẽ, anh tin cộng sản sẽ cho anh đi chính thức. Nếu vậy, anh đã sai lầm. Sự sai
lầm của anh đã bị trả giá thêm ở nhà tù. Cộng sản không bao giờ cho “biệt kích
văn nghệ” đi chính thức cả.
Nguyễn Đức Đạt, Bùi Xuân Bật khu A
sang “làm mới” 3C-1. Trưởng phòng Nguyễn Đức Đạt, dân làng Nghi Tàm, từ Hà Nội
vào Saigon giữ chức Đồn trưởng công an Cầu Kho. Thành ủy Hà Nội cử người vô
Saigon mua xe hơi, tủ lạnh, tivi… Đồ đạc nhiều món gửi tạm ở Đồn công an Cầu
Kho vì người mua đồ là đồng chí, là bạn của Nguyễn Đức Đạt. Thành ủy Saigon
“chơi” thành ủy Hà Nội. Sở công an khám xét hàng hóa và đòi chứng minh biên
lai. Không có. Bị kết tội mua đồ ăn cắp và tiếp quản trái phép. Những kẻ chứa
đồ bị truy tố. Nguyễn Đức Đạt bị lột quân hàm trung úy công an, bị tịch thu hết
đồng phục, bị mất luôn chiếc Honda tiền túi, tiền của bao nhiêu năm dành dụm.
Và vào tù, bị khai trừ khỏi Đảng.
Thư ký Bùi Xuân Bật, con trai út của
cụ Bùi Xuân Học, chủ nhiệm nhật báo Loa Hà Nội trước 1940. Gia đình Bùi Xuân
Bật có vai vế tiền chiến và hậu chiến. Anh trai Bật học ở Pháp, theo Hồ Chí
Minh về nước làm thông dịch. Người anh này lấy cô vợ Quảng Ngãi. Cụ Học, nhân
dịp xuân về cảm tác bài thơ trách móc chế độ. Bị cô con dâu tố cáo. Cụ Học nằm
tù ở Lào Kay chết ở đó. Bùi Xuân Bật lên rừng bốc xương cha về Hà Nội. Từ đó,
Bật lách mà sống, mà học. Tốt nghiệp kỹ sư luyện kim, Bật cộng tác tại Thái
Nguyên. Bật có người chị di cư năm 1954, lấy chồng Tầu, rất giầu. Năm 1976, Bật
công tác ở Saigon, được chị cho căn nhà và chiếc xe Mustang. Đẹp trai, trắng
trẻo, mũi cao và tóc bồng bênh như Tây lai lại vốn con nhà giòng dõi, Bật thích
ứng ngay nếp sống Saigon, ăn diện như công tử. Thế là bị chụp mũ liên hệ với
phản động, Bùi Xuân Bật vào đề lao Gia Định.
“Triều đại” Nguyễn Đức Đạt, 3 C-1
trầm lặng. Cụ già đông hơn thanh niên, cụ già ho, cụ già hen, cụ già khạc nhổ
đầy nắp cống. Cực hình đề lao, đối với tôi, là những ngày trực bị mở nắp cống
xối nước chà sạch những bãi đờm như những con thạch thùng chết. Với Nguyễn Đức
Đạt, mục học báo Đảng dẹp bỏ và ngủ tự do. Chính anh ta cần ngủ quên đời. Hễ
nhắm mắt, bất kể ngày đêm, anh ta mớ. Chuyện dặn con khoá kỹ xe đạp, dặn vợ
đừng chặt bụi tre. Và trách móc Đảng tước đoạt công lao của anh ta. Đạt bị
phong thấp, có thể tê bại. Đang là con Đảng biến ra “con bà phước”. Anh ta xin
chúng tôi vitamine A. Chúng tôi cho. Tù phản động giúp tù cộng sản bị khu trừ.
Tôi nghĩ anh ta đã hiểu quốc gia và tình nghĩa của người quốc gia. Bùi Xuân Bật
chửi Đảng ra mặt. Anh ta chưa được kết nạp vào Đảng, vì là con tư sản. Câu nói
bất hủ của Bùi Xuân Bật: “Lãnh tụ vĩ đại của tôi là củ cà rốt của tôi. Bởi chỉ
củ cà rốt của tôi mới làm tôi sướng và làm vợ tôi sướng”.
Thời gian này, cachot C-1 “đói”
khách sộp. Còn mỗi Đinh Xuân Cầu tóc bạc phơ, râu bạc phơ, ria bạc phơ, lông
mày bạc phơ, chân đeo xích, tay mang còng bước từng bước ngắn đi làm việc. Tôi
nhìn ông ta liên tưởng tới nền tù ngục quê hương tôi ngót nửa thế kỷ. Người
chiến sĩ Đại Việt này chế độ nào cũng nằm tù. Những tài năng của đất nước tôi
cứ bị lưu đầy, cứ bị giam nhốt, cứ bị hủy diệt. Và tổ quốc tôi gầy mòn với bộ
lòng lổn nhổn sán sơ mít. Như thế vẫn chưa đủ, sự thù hận trải dài vô tận. Thù
hận trong hạnh phúc và thù hận cả trong thống khổ. Người ta hay nói đến cảm
thông đến khoan dung, đến đại lượng. Nhưng ba món hàng xa xỉ này không bầy bán.
Định nghĩa và cách xử dụng phải tra tự điển. Rốt cuộc, con người Việt Nam đành
phải ước mơ cổ tích. “Bà tiên hoá phép, đứa nào hay nói những danh từ cảm
thông, khoan dung, đại lượng thì hễ dứt lời là phọt ra cóc, nhái, rắn, rết”…
Hình như, người quốc gia của chúng ta đã lạm dụng hai khẩu hiệu ngắn: Đại nghĩa
thắng tà đạo, thương yêu xoá căm thù. Đôi khi, tôi thấy, một số người quốc gia
tà đạo hơn cả cái tà đạo họ muốn thắng, căm thù hơn cả cái căm thù họ muốn xoá.
Một điều lúc nào cũng có thể thấy là người quốc gia căm thù bạn đối lập hơn cả
căm thù kẻ thù đối nghịch. Như vậy có hò hét nghìn năm, chẳng bao giờ chúng ta
có dân chủ, tự do và hạnh phúc thực sự. Vương đạo của Vệ Ương mãi mãi ế ẩm, dẫu
đã rao bán mấy ngàn năm. Trong mọi lãnh vực, bá đạo cứ thích ứng, thích ứng
luôn cho trò chơi văn nghệ. Điều sai lầm căn bản của người quốc gia lưu vong
hôm nay là chúng ta không chịu nhìn nhận cái đã có của chúng ta chưa ra ngô ra
khoai gì cả. Do đó, khi mất nó, chúng ta mê mải đấu tranh tìm lại nó. Cuộc đấu
tranh cho hư ảo là cuộc đấu tranh phục hồi quá khứ. Chúng ta không dám bắt đầu
cho tương lai. Chúng ta sợ hãi tương lai. Vì hiện tại chúng ta rách bươm. Và,
vì bắt đầu, chúng ta không có vốn, không thể tạo nổi vốn ngoạn mục. Vốn liếng
cũ, những lãnh tụ đảng phái gỗ mục, những tướng tá tham nhũng chạy dài, những
ngọn giả sơn văn học cạn trương mục rồi. Giá trị của nó không đủ mua gói khô mực.
Bất hạnh thay cho dân tộc, gỗ mục và giả sơn ngổn ngang chất đống dọc đường
phóng lên phía trước của tuổi trẻ. Và tuổi trẻ vẫn ngại ngần, vẫn chần chừ.
Người ta trông đợi tuổi trẻ hào sảng đầu tư nhiệt tình và lòng tự phụ cho tương
lai trong cuộc chiến đấu mới, thái độ mới, tư tưởng mới. Chỉ tuổi trẻ mới đủ
khả năng thiêu hủy phép tích của bà tiên và sau mỗi cảm thông, mỗi khoan dung,
mỗi đại lượng là hoa nhân ái nở, trái hạnh phúc kết. Và, khi ấy, không còn tù
ngục xích chân còng tay con người. Khi ấy, không còn thù hận trên quê hương
khốn khó Việt Nam, không còn thù hận giữa người Việt Nam với người Việt Nam,
không còn những thằng điên cưỡng bức đồng bào mình tung hô mình muôn năm vĩ
đại, không còn những thằng ễnh ương ham làm bò lãnh tụ, không còn những thằng
thảo khấu chính trị lạc quyên xổ số, không còn những thằng hề cách mạng rẻ
tiền, không còn những thằng ngu đòi thống lĩnh đỉnh núi văn học. Khi ấy, cả dân
tộc lương thiện được lãnh đạo bởi những tài năng lương thiện. Khi ấy, mọi việc
công khai ngoài ánh sáng, chấm dứt phục kích đánh lén. Khi ấy là nghệ thuật,
cáo chung thủ thuật. Khi ấy là chung thủy, loại trừ phản phúc. Khi ấy, “mọi
người là anh em”. Và khi ấy, là thời lên tiếng sau thời im lặng. Khi ấy mới
quyết định cái gì còn để lại.
Đinh Xuân Cầu là tù nhân duy nhất
của đề lao Gia Định bị xích chân, còng tay dẫn đi làm việc. Phong sương của tù
ngục không làm trán ông thấp xuống và mắt ông mờ đi.
Có ba vị tiên phong đạo cốt của đề
lao Gia Định.
Một: Thượng tọa Thích Quảng Độ. Quản
giáo Sáu lé đặc trách dẫn thượng tọa đi làm. Gã cai ngục này tuân hành Nội quy
triệt để. Nó gọi thượng toạ bằng anh, đọc tên khai sinh của ngài.
- Sao lâu dữ, khẩn trương lên! Nó
dục sau khi mở khóa.
- Anh mở cửa ra. Thượng tọa nói.
- Mở rồi, anh ra đi!
- Mở rộng ra.
Sáu lé mở tung cánh cửa thượng tọa
mới chịu bước ra. Ngài mặc quần áo nhà chùa chỉnh tề. Ngài ngẩng mặt, bước
thong dong. Ở nhà tù cộng sản, các thượng tọa, đại đức Ấn Quang phản động là tù
nhân de luxe. Các ngài đòi ăn chay và gọt đầu nhẵn. Và được chấp thuận. Những
vị sư khác bị để tóc và ngả mặn. Làm việc xong, Sáu lé dẫn thượng tọa Quảng Độ
về cachot.
- Vô đi chứ?
- Anh mở cửa rộng ra.
Cửa mở rộng tù nhân Thích Quảng Độ
mới chịu ra vào.
Hai: Nhà phản động già Phan Vô Kỵ
quắc thước, bình thản, coi nhà tù như công viên.
Ba: Đinh Xuân Cầu.
Những người này nằm cachot không lên
tiếng, không thèm yêu sách một ân huệ nào. Doãn Quốc Sĩ cũng vậy. Đời sống ở
cachot C-1 thú vị ra phết. Tù nhân già biến thành con nít. Người ta có thể trao
đổi quà cáp và tin tức cho nhau từ cachot đầu dẫy đến cachot cuối dẫy.
- Số 2 nghe rõ không?
- Rõ.
- Nhắn số 11. Mặt trời đã lặn. Số 1
thông tin.
- Rõ.
- Số 3 nghe rõ không?
- Rõ.
- Số 1 nhắn số 11. Mặt trời đã lặn.
- Rõ.
- Số 4 nghe rõ không?
Đó là thông tin. Còn gửi quà cho
nhau thì tù nhân cachot rút giây ni-lông ở túi phân bón (gia đình dùng túi này
đựng quà gửi vào), se thành sợi giây dài buộc chặt món quà muốn gửi. Rồi luồn
tay qua cửa gió tung sang cachot bên cạnh. Cachot bên cạnh cũng luồn tay qua
cửa gió đợi chụp sau khi được thông báo. Thường phải chụp mấy lần mới trúng. Cứ
vậy, quà chuyền đi… Màn phòng tập thể tặng thuốc lá cachot vất vả nhất. Nếu
điếu thuốc mồi lửa rồi thẩy sát cửa cachot, tù nhân thò tay qua chân cửa là
được ngay. Nếu điếu thuốc xa bàn tay thò qua chân cửa, tù nhân cachot bèn cởi
quần áo, nối lại, luồn qua ô cửa gió tung xuống khều điếu thuốc. Nhìn tù nhân
cachot hút thuốc, nhả khói, bạn sẽ thấy rõ chân dung của hạnh phúc, hạnh phúc
chỉ khám phá ra trong niềm bất hạnh. Tôi có thú vui đứng sát cửa phòng, giả vờ
hít thở quan sát sinh hoạt cachot. Nhờ Dương Đức Dũng, Đoàn Kế Tường, Hoàng
Mạnh Hùng, Nguyễn Ngọc Tân, Doãn Quốc Sĩ, Hoàng Sơn Trường tả đầy đủ chi tiết
các cachots các khu của đề lao mà họ đã nằm, tôi biết hết cachots đề lao Gia
Định. Hoàng Mạnh Hùng còn kể cho tôi nghe các phòng giam ở quận 3, quận 1 sau
1975. Ở đó mới là địa ngục. Và chế độ vua phòng vẫn tồn tại.
Thú tiêu khiển giết thì giờ của tôi
ở 3C-1 là tham dự cuộc chơi đô-mi-nô uống nước lạnh từ sáng đến tối. Chúng tôi
say sưa chơi. Chơi quên nhớ nhà, quên gãi ghẻ. Chúng tôi uống nước căng rốn. Ai
rồi cũng thua và thua mỗi bàn uống hai ca nước. Bốc bài xong, vội bỏ vào túi,
đi tiểu ào ào cái đã. Đô-mi-nô uống nước là môn thuốc xổ và lọc nước tiểu diệu
kỳ.
Bất ngờ, 3C-1 đón tiếp Trần Anh
Linh. Cả phòng sôi nổi. Trần Anh Linh, giáo viên tiểu học Phương Lâm. Hè 1977,
anh ta đưa vợ và đứa con nhỏ xuống Rạch Giá thăm bà dì. Anh ta mua vé máy bay
Saigon-Rạch Giá. Chuvến máy bay này bị không tặc trấn áp sau hai mươi phút bay.
Không tặc có bốn người.
- Họ dưới 30 tuổi, đẹp trai và hào
hoa lắm.
Trần Anh Linh kể lớn.
- Trên máy bay có hai công an an
ninh. To con và gồ ghề. Một tên định động thủ, một không tặc phóng lưỡi dao
trúng tim tên công an. Hắn gục ngay. Không tặc mỉm cười. Người thứ hai rút khẩu
rouleau, quay nhanh và đẹp như cao bồi. Tên công an còn sống ngồi bất động. Hắn
bị tước khí giới. Hai không tặc khác lên phòng của phi hành đoàn. Hấp dẫn hơn
phim gián điệp.
- Rồi sao? Tù nhân nóng ruột hỏi.
- Phi cơ chao lộn vài giây. Người
không tặc hạ tên công an trấn an hành khách “Đồng bào bình tĩnh, nếu chết,
chúng tôi cũng chết, nhưng không chết đâu. Chúng tôi không phải là không tặc,
chúng tôi ra đi có sứ mạng”. Trong khi ấy, người không tặc thứ hai vẫn quay
súng và cười rất tươi.
Linh kể tiếp: Phi cơ đáp xuống căn
cứ Utapao. An ninh Thái Lan xua đuổi, phi cơ dọa lao vào phá hủy căn cứ. Thái
Lan bằng lòng đổ đầy xăng, sạc no bình điện và tiếp tế mỗi hành khách một hộp
bánh xăng-uých, nước uống. “Họ nói tiếng Anh quá hay”, Linh bình luận. Rồi máy
bay đáp xuống phi trường Tân Gia Ba. Không tặc chào tạm biệt đồng bào, bảo ai
muốn chọn tự do tùy ý.
- Một nửa chọn tự do. Một nửa xin
về. Tân Gia Ba sửa sang máy bay, tặng xác chết một quan tài. Thời gian đi hay
về chỉ có 3 ngày.
- Cậu xin về à?
- Báo chí, phát thanh, truyền hình
phỏng vấn tôi. Tôi ở khách sạn sang lắm. Tôi chần chừ chọn nước định cư. Chưa
kịp chọn, vì mình không chủ ý tìm tự do, thì quá hạn. Tân Gia Ba bắt ném lên
máy bay đuổi về.
- Vào tù?
- Phải, tất cả hành khách và phi
hành đoàn bị bắt ở Tân Sơn Nhất.
Một tù nhân tuổi trẻ phán:
- Bạn xứng đáng ăn một thùng cứt. Cơ
hội ngàn năm một thuở lại bồng bế vợ con vào tù. Thiên đường chê, ham địa ngục!
Trần Anh linh tặc lưỡi.
- Tôi xứng đáng ăn một trăm thùng
cứt 2.
Trần Anh Linh ca ngợi bốn không tặc
hết ngôn ngữ. Anh ta bị tống vào cachot để khỏi “tuyên truyền xuyên tạc”. Nhưng
mà vụ cướp máy bay này đã trở thành huyền thoại ở đề lao. Hoàng Mạnh Hùng cũng
có một “đệ tử” tên Nhân. Cậu sinh viên làm giấy tờ công dân Phi Luật Tân giả,
leo máy bay tới Vọng Các lại nhớ mẹ đòi về… vào tù. Thế là 3C-1 có hai tù nhân
tình nguyện vào tù, hai tù nhân chê bai ân sủng của Thượng Đế. Trần Anh Linh
rời 3C-1 để lại một đề tài cho tù nhân trẻ già bàn luận, suy diễn, vai trò và
sứ mạng của bốn không tặc. Trong không khí bàn luận sôi nổi vụ không tặc, tôi
bị gọi ra làm việc.
Chấp pháp số 12 ăn mặc bảnh bao. Hắn
dân Hà Nội chính cống nói giọng y hệt giọng Bùi Xuân Bật.
- Anh khoẻ chứ, anh Duyên Anh?
- Cám ơn anh, tôi vẫn bình thường.
- Hết ghẻ chưa?
- Còn lai rai.
Hắn mời tôi uống trà, hút thuốc.
- Anh đã suy nghĩ kỹ?
- Thưa anh, suy nghĩ gì?
- Cái gốc vô sản của anh.
- Tôi chỉ biết tôi là con nhà nghèo.
- Cái gốc vô sản của anh sẽ cứu anh
đấy.
Tại sao tôi phải vô sản? Ồng nội tôi
là thầy đồ nho. Ông nội tôi chết, gia sản của bà tôi có một mẫu ruộng (một mẫu
3600 mét vuông). Bố tôi lưu lạc buôn bán khắp nơi. Năm 1956, bà nội tôi bị quy
vào thành phần trung nộng, thoát cảnh đấu tố nhưng bị truy thuế nhiều năm. Bà
tôi không có thóc, không có tiền nộp thuế. Bố tôi nằm tù hai năm thay thế mẹ
già. Bố tôi phải chăn bò bên bờ sông Trà Lý, ở đợ cho Đảng và Nhà Nước thế tiền
thuế. Tại sao tôi phải vô sản? Những kẻ khoe khoang mình vô hay tư sản, bần cố
nông hay địa chủ đều là những kẻ đần độn. Là người tôi khước từ mọi giai cấp
chụp lên đầu tôi.
- Tôi không vô sản đâu anh ạ.
- Đó là sự bất lợi cho anh. Anh muốn
làm kẻ phiêu lưu vô định trong đời sống mãi ư? Phải có nơi chốn trở về chứ?
Nghiên cứu anh, chúng tôi chung một nhận định: Anh chỉ là người bất mãn nhằng,
chống đối tiêu khiển, chính trị giải phiền. Anh không có gì nguy hiểm cả. Đừng
tưởng anh nguy hiểm. Giam giữ anh chẳng phải vì anh nguy hiểm mà nhằm mục đích
soi sáng lối về cho anh. Anh ngây thơ lắm. Anh biết chúng tôi thả Trương Phiên
rồi chứ? Bọn miền Nam đã bịp anh từ cuối năm 1954.
Tôi im lặng nghe chấp pháp số 12
“mắng mỏ”
- Với chúng tôi, Nguyễn Văn Sao quan
trọng hơn anh nhiều. Trí thức, văn nghệ sĩ các anh sợ khó, sợ khổ, ham vui,
chóng chán. Cỡ anh, nếu các anh có mật khu, anh sống hai tuần là bỏ cuộc.
Thằng này khinh thường tôi quá.
Nhưng đã “đi khách” cả chục bận, “vành ngoài, vành trong” tôi hiểu hết. Tôi kệ
hắn nói cho sướng miệng. Mình nằm trong tay nó, tranh luận vô ích.
- Anh biết tình hình bên ngoài
không?
- Không.
- Lung tung lắm. Bạn bè anh công
kích chế độ gửi lén bài ra ngoại quốc.
Hắn cười nhạt.
- Không có Nhân Văn giai phẩm ở
Saigon đâu. Anh Hoàng Hải Thủy chẳng biết điều tí nào. Đã tha không bắt, lại
viết phóng sự Đen như mõm chó riễu cợt chế độ.
Hắn rút ngăn kéo lôi ra tập bản thảo
của Hoàng Hải Thủy đặt giữa bàn. Tôi nhận liền thủ bút của Gã Thâm, tác giả
những phóng sự sôi nổi trước 1963. Hoàng Hải Thủy là nhà văn ăn diện nhất trong
số các nhà văn Việt Nam. Có nhiều nhà văn, nhà thơ mà diện kiến họ, bạn sẽ thất
vọng. Hoàng Hải Thủy thì không. Đẹp trai, bảnh bao, lịch sự. Một vài kẻ không
thích công nhận Hoàng Hải Thủy như một nhà văn. Chẳng hạn kẻ Trần Phong Giao,
kẻ Nguyễn Quốc Trụ. Điều này không quan trọng. Quan trọng là Trần Phong Giao,
Nguyễn Quốc Trụ cũng chưa được công nhận như những nhà văn. Vậy mà đã mất công
Nguyễn Mạnh Côn viết tựa tiểu thuyết của Thủy bênh vực Thủy. Nhà văn là cái gì
nhỉ? Hễ ai viết chữ, người đó là nhà văn. Há những người viết đơn thuê trước
cửa Toà Án, viết thư mướn trước cửa Bưu Điện chẳng được gọi là nhà văn công
cộng đó sao? Những tên viết văn chuyên nghiệp, những tên đổi chữ nghĩa lấy cơm
áo sống trọn đời mình như chúng tôi, không lấy làm thích thú cái tước vị nhà
văn. Hoàng Anh Tuấn đã chế… chữ nôm đặt tên nghề nghiệp vô cùng hữu lý. Viết
văn mưu sinh là thợ viết. Vẽ mưu sinh là thợ vẽ. Hát mưu sinh là thợ hát. Đánh
đàn mưu sinh là thợ đàn. Lái phi cơ là tài xế tầu bay. Vân vân… Chúng ta nên
dành các tước vị nhà văn, nhà thơ cho quý vị viết văn tài tử, sống bằng nghề
khác, không sống bằng ngòi bút. Nhưng còn một hạng quý vị lạy lục xin xỏ quỹ
trợ cấp ngoại quốc, viết sách xuất bản bán vung vít, chúng ta gọi quý vị ấy là
nhà gì? Nhà thầu, nhà buôn, nhà mồ, nhà đòn hay… nhà thổ? Tôi thấy có những thi
sĩ hì hục làm thơ suốt đời, ấn loát cả chục pho mà gom lại vẫn không hay bằng
một bài thơ hạng bét của thợ thơ Hoàng Anh Tuấn. Cá nhân tôi, tôi, nói thật,
học dốt và yếu sức, không thể làm ông thông, ông phán, ông phu xích lô, tôi
viết văn nuôi vợ con. Tôi là thợ viết. Tôi không ham đi vào văn học sử hôm nay,
vì hôm nav không anh nào đáng viết văn học sử. Tôi không đợi đi vào văn học mai
sau, vì mai sau tôi chết rồi. Vậy thì xin cho phép chúng tôi làm thợ viết như
thợ đóng giầy, thợ hồ, thợ mộc, thợ dệt, thợ may… Hãy là người thợ chăm chỉ làm
việc, nỗ lực sáng tạo, có lương tâm nghề nghiệp, có chính kiến rõ rệt hơn là
nhà văn lười biếng, gặm sứ mạng như chuột nhắt gặm sắt, rúc đầu xuống cát như
đà điểu hèn mọn. Người ta không muốn bạn tôi là nhà văn thì bạn tôi là thợ
viết.
Thợ viết Hoàng Hải Thủy là tấm gương
lớn cho những người tự học. Tiếng Pháp tự học. Tiếng Anh tự học. Tiếng Tầu tự
học. Rồi dịch và phóng tác truyện Pháp, truyện Anh, truyện Tầu. Thủy đọc nhiều,
nhớ kỹ. Thông minh và sâu sắc. Chỉ mắc một tội, lụy vợ. (Các bà sẽ hài lòng
lắm). Vợ mà giận bỏ đi, Thủy buông xuôi mọi việc. Vợ mà trở về, Thủy viết lách
hăng say. Cô đào xi-nê-ma Dạ Yến mê Thủy đến bỏ chồng Mỹ. Ân ái gần đêm thì bò
về với vợ. Thủy đã đi lính trước 1954, đeo lon trung sĩ, từng coi tù ở Phú
Quốc. Anh đã viết một truyện ngắn về tháng ngày coi tù, kể một kỷ niệm viết thư
giùm anh tù binh cộng sản gửi vào đất liền cho vợ anh ta. Anh tù binh, hơn hai
mươi năm sau, ở cục R về giải phóng Saigon và làm chủ nhiệm nhật báo Giải Phóng
3. Anh tù binh mang ơn trung sĩ Hoàng Hải Thủy. Nhờ vậy, Thủy thoát chiến dịch
2-4-1976. Anh tù binh bảo Hoàng Hải Thủy chôn chết tên Hoàng Hải Thủv đi rồi
viết cho cách mạng.
- Bút hiệu cửa tôi gắn liền với đời
sống của tôi. Hoặc tôi viết ký Hoàng Hải Thủv hoặc tôi không bao giờ viết nữa.
Đó là câu trả lời quyết liệt của
Thủy trong bữa rượu tái ngộ cố nhân. Sau 30-4-1975, Hoàng Hải Thủy đến nhà tôi
một lần, chờ tôi cả tiếng đồng hồ để báo tin con trai Vũ Trọng Phụng, bậc thầy
phóng sự Việt Nam, đã gặp Thủy và muốn gặp tôi. Năm 1977, Thủy bị bắt về tội
gửi bài ra nước ngoài. Anh nằm đề lao Gia Định, về Tổng nha cảnh sát cũ rồi
được tha, ngót hai năm tù ngục. Tôi ra tù, Thủy đến thăm ngay. Chúng tôi có
nhiều ngày đi chơi với nhau. Buổi chiều, trước đêm vượt biên, tôi mời Hoàng Hải
Thủy “phê” một bữa với ông Ký già tại toà soạn Văn.
- Mày nói rằng, đứa nào vượt biên
dấu mày, đều bị bắt. Vậỵ tao cho mày hay, đêm nay tao phú lĩnh.
- Thoát không?
- Chưa biết.
- Làm sao tao có tin mày?
- Tao đánh điện cho cô Tuấn.
Chúng tôi chia tay nhau ở bùng binh
cửa rạp Khải Hoàn. Tôi đã thoát. Thoát chưa phải là đến. Ở trại tiếp cư
Achères, tôi gửi cho Thủv tấm bưu thư. Thủy viết thư nhờ một ni cô chuvển cho
tôi. Thủy nói, tôi đi rồi thì Thủy bị khủng hoảng, muốn “noi gương” tôi. Anh
cảm giác bị đe dọa thường xuyên. Cảm giác ấy đă hiện thực. Hoàng Hải Thủy bị bắt
lại vào tháng 4 năm 1984.
- Các anh vẫn tiếp tục chống phá
cách mạng.
Hắn bỏ tập bản thảo của Hoàng Hải
Thủy vào ngăn kéo.
- Anh nghĩ thế nào?
- Tôi nằm đây biết gì chuyện bên
ngoài.
- Bên ngoài ảnh hưởng bên trong. Các
anh sẽ khó về đấy.
Cuộc mạn đàm ngắn ngủi. Như thể
người ta không quên tôi. Tôi về phòng. Tuần lễ sau, Hoàng Mạnh Hùng và tôi
chuyển phòng. Chúng tôi cùng sang 4C-2.
--------------------------------
1 Ngôn ngữ tránh kiểm duyệt, có
nghĩa là vượt biên.
2 Vụ này, các đài ngoại quốc có
thuật. Sau 1975, một số phi công của Hàng Không dân sự được xử dụng cho Hàng
Không dân dụng nhưng xăng chỉ cấp đủ lộ trình đến. Từ nơi đến đổ xăng đủ về.
Người phi công chuyến bay này là bố của Vinh nhí, bạn Chương còm. Theo Linh kể,
máy bay chỉ chở về một quan tài Việt Cộng loan tin không tặc sát hại phi công.
Tôi cho rằng Việt Cộng đã thủ tiêu phi công. Phi công của Hàng Không dân sự cũ
bị sa thải hết, sau vụ này, và sự bán vé được kiểm soát chặt chẽ.
3 Khác với nhật báo của thành ủy là
Sàigòn Giải Phóng.
(còn tiếp)
Duyên Anh
